Ναι ή όχι στην τηλεόραση και τις οθόνες όταν έχουμε μωρό ή νήπιο στο σπίτι;
Από τη flat τηλεόραση στο σαλόνι μέχρι το κινητό στο χέρι μας, οι οθόνες υπάρχουν παντού. Κι αν ξέρουμε ότι τα μεγαλύτερα παιδιά χρειάζονται «off screen time», τι γίνεται όταν στο σπίτι έχουμε μωρό ή νήπιο;
Στη σύγχρονη καθημερινότητα τα παιδιά μας εκτίθενται σε οθόνες -τηλεόραση, tablet, κινητό- περισσότερο από ποτέ. Κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικό, έρευνες από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι το 92% των παιδιών ενός έτους έχει ήδη χρησιμοποιήσει κινητή συσκευή, μερικά μάλιστα από τους πρώτους κιόλας τέσσερις μήνες της ζωής τους. Εξάλλου, ποιος από εμάς δεν έχει βρεθεί στη θέση να αφήσει την τηλεόραση ανοιχτή για παρέα ή να δώσει το κινητό στο μικρό για να καταφέρει να φάει δύο μπουκιές με ηρεμία;
Γιατί τα μωρά «κολλάνε» με την οθόνη;
Αν έχετε μωρό στο σπίτι, σίγουρα το έχετε προσέξει. Μόλις ανάψει η τηλεόραση, το κεφαλάκι του στρέφεται αμέσως προς τα εκεί. Οι ειδικοί εξηγούν ότι τα βρέφη μαγνητίζονται από τα φωτεινά χρώματα και τις γρήγορες κινήσεις στις οθόνες. Ωστόσο, χρειάζονται περίπου 18 μήνες για να αρχίσει ο εγκέφαλος να καταλαβαίνει ότι οι εικόνες που βλέπει στην οθόνη αντιστοιχούν σε κάτι πραγματικό στον κόσμο γύρω του. Μέχρι τότε, ό,τι κι αν βλέπει το μωρό στην τηλεόραση, δεν του προσφέρει ουσιαστική μάθηση ούτε συντελεί στην ανάπτυξή του – μάλλον το αντίθετο.
Η τηλεόραση στο παρασκήνιο
Κι αν πούμε «εντάξει, δεν το βάζουμε να δει, απλώς την έχουμε ανοιχτή», τα νέα δεν είναι καλύτερα. Ακόμη και όταν «δεν βλέπουμε» τηλεόραση, το να είναι συνεχώς ανοιχτή στο σπίτι επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη ενός παιδιού. Οι ειδικοί τονίζουν ότι σε αυτή την περίπτωση οι γονείς μιλούν λιγότερο στα μωρά και τα νήπια τους, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι λεκτικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που παίζουν σημαντικό ρόλο τα πρώτα χρόνια της ζωής. Μελέτη μάλιστα έδειξε ότι ένας γονιός μιλάει περίπου 940 λέξεις την ώρα όταν είναι με το παιδί του, ενώ με την τηλεόραση ανοιχτή, αυτός ο αριθμός πέφτει κατά 770!

Έκθεση σε οθόνες και ανάπτυξη
Ας είμαστε ειλικρινείς: όλοι οι γονείς το κάνουμε. Δίνουμε στα μικρά μας το tablet ή το κινητό για να μαγειρέψουμε ή να απαντήσουμε στα emails μας, αφήνουμε την τηλεόραση να παίζει για να ακούμε την επικαιρότητα ή ακόμη και για να μη νιώθουμε μόνοι. Αν και φαίνεται αθώο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή η συνήθεια μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες.
Έρευνες δείχνουν ότι η πρώιμη έκθεση σε οθόνες σχετίζεται με καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη, προβλήματα μνήμης και χαμηλότερες δεξιότητες ανάγνωσης αργότερα. Παράλληλα, συνδέεται με διαταραχές ύπνου και δυσκολίες συγκέντρωσης στο σχολείο. Κι εδώ βρίσκεται η ουσία: την ώρα που το παιδί «χαζεύει» την οθόνη, χάνει τις πραγματικές εμπειρίες που θα το βοηθούσαν να αναπτυχθεί.
Τι αλλάζει μετά τα 2 χρόνια
Μετά τα δύο χρόνια η εικόνα διαφοροποιείται. Ορισμένα καλά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα μπορούν πράγματι να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν γλώσσα, μαθηματικά, επιστήμη ή ακόμη και κοινωνικές δεξιότητες. Εκπομπές όπως η Ντόρα η Εξερευνήτρια ή η Πέππα ζητούν από τα παιδιά να απαντήσουν και να συμμετέχουν, κάτι που τις καθιστά πιο αποτελεσματικές. Παρ’ όλα αυτά, τα οφέλη είναι μεγαλύτερα όταν στο σπίτι δεν υπάρχουν ήδη πολλά άλλα ερεθίσματα μάθησης.
Screen time για μωρά και νήπια: Οι συμβουλές των ειδικών
• Αποφεύγουμε εντελώς τις οθόνες πριν από τους 18 μήνες, εκτός από βιντεοκλήσεις με συγγενείς.
• Από 18 μηνών έως 5 ετών, περιορίζουμε τον χρόνο οθόνης σε μέχρι 1 ώρα την ημέρα.
• Επιλέγουμε ποιοτικό περιεχόμενο, κατάλληλο για την ηλικία των παιδιών μας.
• Βλέπουμε μαζί με το παιδί, ώστε να εξηγούμε και να συμμετέχουμε.
• Αποφεύγουμε να παίζει η τηλεόραση στο παρασκήνιο, ακόμη κι αν «δεν τη βλέπουμε».
• Στον χρόνο με το παιδί, προτιμούμε δραστηριότητες με αλληλεπίδραση: να παίξουμε μαζί, να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να τραγουδήσουμε, να γελάσουμε και φυσικά… πολλές αγκαλιές!