Ο ερχομός ενός ακόμη μωρού στην οικογένεια είναι μία περίοδος ευτυχίας αλλά και άγχους για το πώς θα διαχειριστεί το μεγαλύτερο αδερφάκι αυτή τη μεγάλη αλλαγή στη ζωή του.

Επιθυμούσατε ένα δεύτερο παιδί για να μεγαλώσετε την οικογένειά σας – και να που τώρα ετοιμάζεστε να το υποδεχτείτε στο σπίτι σας και να το συστήσετε στο μεγαλύτερο παιδί σας. Κι αν έχετε ανησυχία για το πώς θα γίνει ομαλά για το μικρό σας η μετάβαση, ορισμένες πρακτικές συμβουλές μπορεί να σας φανούν χρήσιμες. Σε κάθε περίπτωση, έχετε στο νου σας ότι κάθε οικογένεια είναι ξεχωριστή και μαζί με τον σύντροφό σας θα βρείτε τους τρόπους που είναι πιο κατάλληλοι για εσάς και για το μικρό σας ώστε να ενσωματωθεί ομαλά το νέο μέλος στη ζωή σας και να δημιουργηθούν ισχυροί δεσμοί αγάπης ανάμεσα τα δύο αδέρφια.
Ανακοινώνοντας τα νέα για το καινούργιο αδερφάκι
Το πότε θα ανακοινώσετε το νέο της εγκυμοσύνης σας εξαρτάται από την ηλικία του μεγαλύτερου παιδιού σας. Όσο μικρότερο είναι, τόσο περισσότερο μπορείτε να το καθυστερήσετε αφού δεν θα μπορεί να κατανοήσει το χρονικό διάστημα που απαιτείται μέχρι να δει το μωρό με τα μάτια του. Για παράδειγμα, εάν πρόκειται για νήπιο, μπορείτε αφού αρχίσει να φαίνεται η αλλαγή στο σώμα σας να του εξηγήσετε με τη βοήθεια ενός σχετικού παραμυθιού τι συμβαίνει.
Εάν, όμως, το παιδί σας είναι μεγαλύτερο, είναι σημαντικό να του ανακοινώσετε αρκετά σύντομα τα νέα της οικογένειας αφού είναι πολύ πιθανό να ακούσει ή να αντιληφθεί κάτι από τις συζητήσεις με τον σύντροφό σας ή με άλλα μέλη της οικογένειας και να νιώσει αποκλεισμένο. Αντίθετα, όταν είναι ανάμεσα στον «στενό» κύκλο που θα μάθει από τους πρώτους τα νέα για την εγκυμοσύνη, ενδυναμώνεται η αίσθηση της «ομάδας» στην οικογένεια και νιώθει ότι αποτελεί σημαντικό μέλος της.
Αφιερώστε επίσης χρόνο για να συζητήσετε με το παιδί τυχόν απορίες του και να μοιραστείτε μαζί του τα συναισθήματά σας, ανοίγοντας έτσι ένα «παράθυρο» για να μοιραστεί ενδεχομένως κι αυτό τα δικά του.
Προσδοκίες για το καινούργιο αδερφάκι
Ανάλογες με την ηλικία του μεγαλύτερου παιδιού σας μπορεί να είναι οι προσδοκίες του για το αδερφάκι που θα προστεθεί στην οικογένεια. Ένα μωρό ή ένα μικρό νήπιο δεν έχει προσδοκίες για τη ζωή με το νέο μωρό γιατί είναι πολύ μικρό για να γνωρίζει και να συνειδητοποιήσει τι σημαίνει, ένα μεγαλύτερο παιδάκι όμως μπορεί να περιμένει ότι από τη μια στιγμή στην άλλη θα αποκτήσει έναν φίλο ή μια φίλη για να παίζουν! Συζητήστε, έτσι, με το πρώτο σας παιδί για το πώς θα είναι το μωρό. Μια καλή ιδέα είναι να του δείξετε φωτογραφίες και βίντεο από την περίοδο που ήταν και το ίδιο μωρό: να δει τον εαυτό του βρέφος, μεγαλύτερο μωράκι, να μπουσουλάει, να περπατάει… Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να συνειδητοποιήσει ότι κάπως έτσι θα είναι και το αδερφάκι του!
Ένα άλλο σημείο στο οποίο είναι σημαντικό να σταθούμε είναι ότι το μεγαλύτερο παιδί μας μπορεί να αντιλαμβάνεται ότι προσδοκούμε από αυτό να χαρεί με το νέο και με την έλευση του νέου μωρού, αλλά μέσα του να νιώθει αμηχανία, φόβο, ανησυχία ή ακόμη και θυμό για το μωρό αυτό που τραβάει την προσοχή όλων. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται υπομονή, κατανόηση και σεβασμός στα συναισθήματα του πρώτου μας παιδιού και πολλή πολλή συζήτηση ώστε κάθε συναίσθημα να ειπωθεί, να καταλάβει το παιδί ότι «επιτρέπεται» να νιώθει έτσι και να το βοηθήσουμε να αισθανθεί καλύτερα.
Και εξίσου σημαντικό: εάν σε οποιαδήποτε στιγμή νιώθουμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια για να διαχειριστούμε τα συναισθήματα του μεγαλύτερου παιδιού μας -ή ακόμη και τα δικά μας- απευθυνόμαστε σε έναν ειδικό. Δεν είναι υπερβολή, είναι μια σημαντική βοήθεια που μπορεί να παίξει μεγάλο ρόλο στις ισορροπίες και τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια.
Πώς γεννιέται η αδερφική αγάπη;
Για να αγαπήσουμε και να δεθούμε με έναν άνθρωπο χρειαζόμαστε χρόνο – και το ίδιο ισχύει με τα παιδιά μας. Μπορεί το μεγαλύτερο αδερφάκι να εκφράζει αγάπη για το νεογέννητο μωρό, αυτό όμως στο μεγαλύτερο βαθμό οφείλεται στο ότι αντιγράφει το πώς μιλάμε εμείς για το μωρό και στα συναισθήματα που εκφράζουμε, χωρίς απαραίτητα να τα νιώθει πραγματικά. Η αδερφική αγάπη είναι κάτι που θα χτιστεί με το πέρασμα του χρόνου, με τη σχέση που θα αναπτύξουν τα παιδιά μας μεγαλώνοντας.
Ένα μέρος του ρόλου μας ως γονείς είναι να αντιληφθούμε τις συναισθηματικές προκλήσεις που γεννιούνται μαζί με το δεύτερο παιδί μας και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τις ξεπεράσουμε ως οικογένεια και να φυτέψουμε τους σπόρους για να γίνουν τα παιδιά μας οι καλύτεροι φίλοι – από την αρχή.
Πρακτικές συμβουλές για να βοηθήσουμε το μεγαλύτερο παιδί να δεχτεί το νέο μωρό
Προσαρμόζουμε την καθημερινότητα πριν τη γέννηση του μωρού
Εάν το νηπιάκι μας κοιμάται ακόμη στην κούνια, οι 7-8 εβδομάδες πριν από τη γέννηση του μωρού είναι η ιδανική στιγμή για να το μεταφέρουμε σε ένα καινούργιο, μεγάλο κρεβάτι -αφού τώρα είναι και το ίδιο μεγάλο!- ώστε να μη νιώσει ότι το μωρό το «διώχνει» από τον χώρο του. Ιδανικά, κοιμίζουμε το πρώτο διάστημα το μωρό σε λίκνο ή στο πορτ μπεμπέ ώστε ακόμη και τότε να μην δει το μεγαλύτερο παιδί το μωρό ως «εισβολέα» στο μέχρι τότε κρεβατάκι του.
Αναγνωρίζουμε τις νέες δυσκολίες που προκύπτουν
Όπως εμείς, το μεγαλύτερο παιδί μας μπορεί να είναι πιο κουρασμένο από το συνηθισμένο, λίγο πιο αγχωμένο, λίγο πιο ευαίσθητο. Είναι μια φυσική αντίδραση. Το μωρό απαιτεί όντως πολύ χρόνο και προσοχή, και όσο κι αν προσπαθήσουμε να μη γίνει αυτό φανερό, θα κυριαρχήσει και θα διαταράξει για λίγο καιρό τους γνώριμους ρυθμούς μας. Είναι σημαντικό σε αυτή τη φάση να δώσουμε στο μεγαλύτερο παιδί μας να καταλάβει ότι αναγνωρίζουμε πως δυσκολεύεται με αυτές τις αλλαγές – και ότι αυτό είναι αποδεκτό. Προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να βοηθήσουν απλές κουβέντες που θα μεταφέρουν το μήνυμα. Μερικά παραδείγματα για να γίνει αυτό πιο κατανοητό: «Ξέρω ότι είναι δύσκολο να περιμένεις να ξυπνήσει το μωρό για να πάμε στην παιδική χαρά» ή «Καταλαβαίνω ότι γκρινιάζεις επειδή είσαι κουρασμένη αφού ξύπνησες κι εσύ τη νύχτα επειδή έκλαιγε η αδερφή σου», θα βοηθήσουν το παιδί να «ακούσει» ότι κατανοούμε και νοιαζόμαστε για τα συναισθήματά του.
Δεν ρίχνουμε «ευθύνες» στο μωρό
Οι αλλαγές είναι πολλές και πιθανότατα συνδέονται με τον ερχομό του νέου μωρού, ωστόσο είναι λάθος να το «κατηγορούμε»:
«Δεν μπορούμε να φύγουμε τώρα, η μαμά πρέπει να ταΐσει το μωρό»»
«Κάνε ησυχία για να μην ξυπνήσεις το μωρό»
«Δεν μπορούμε να παίξουμε τώρα, πρέπει να κάνω μπάνιο το μωρό»…
Και ούτω καθεξής.
Πολύ σύντομα, το μεγαλύτερο παιδί μας θα είναι δικαιολογημένα εκνευρισμένο με αυτό το μωρό που αποτελεί εμπόδιο για τα πάντα! Παρότι όντως το μωρό αλλάζει πολλά, οι λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στο πώς θα διαμορφωθεί η εικόνα και τα συναισθήματα του μεγαλύτερου παιδιού μας γι’ αυτό: Σκεφτείτε μερικές φράσεις που θα μπορούσαν να δηλώνουν το ίδιο με τα παραπάνω χωρίς όμως να χρησιμοποιούμε το μωρό:
«Ετοίμασε την τσάντα σου και μόλις τελειώσω αυτό που κάνω θα φύγουμε!»
«Έλα να ξαπλώσουμε αγκαλίτσα στον καναπέ και να διαβάσουμε ένα παραμύθι»
«Θα παίξουμε σε περίπου είκοσι λεπτά από τώρα, διάλεξε το παιχνίδι και θα έρθω»

Ενθαρρύνουμε την επαφή μεταξύ των παιδιών μας
Μπορεί να τρέμουμε στην ιδέα, ωστόσο ακόμη και ένα νήπιο μπορεί, σε ασφαλείς συνθήκες, να κρατήσει στην αγκαλιά του το νεογέννητο μωρό. Για παράδειγμα, μπορεί να καθίσει βαθιά στον καναπέ και να βάλουμε το κοιμισμένο μωρό στην αγκαλιά του για μερικά λεπτά. Ή να αλλάξουμε την πάνα επάνω στο μεγάλο κρεβάτι και να είναι δίπλα το νηπιάκι μας και να χαϊδεύει τα χεράκια ή τα ποδαράκια του μωρού.
Μπορούμε επίσης να ενθαρρύνουμε από πολύ νωρίς το μεγαλύτερο παιδί να δει ως συντροφιά το μωρό, ακόμη κι όταν το μωρό απλά θα κοιμάται – πάντα όμως με τη δική μας επίβλεψη. Για παράδειγμα, μπορούμε να βάλουμε μια παιδική ταινία να παίζει και να φέρουμε στο δωμάτιο το κοιμισμένο μωρό στο ριλάξ, λέγοντας «κοίταξε τώρα, έχεις μια παρέα για να δείτε μαζί την αγαπημένη σου ταινία!».
Παροτρύνουμε επίσης το μεγαλύτερο παιδί να αγγίζει και να μιλάει στο μωρό όταν το μικρό είναι ασφαλές στην αγκαλιά μας. Το άγγιγμα και η επικοινωνία είναι σημαντικά και για τους δύο και για την εκκολαπτόμενη σχέση τους. Και όταν το μωρό θα αρχίσει να αντιδρά θετικά σε αυτή την επικοινωνία, δεν χάνουμε την ευκαιρία να το επισημαίνουμε: «Να, κοίτα, σου χαμογελάει, ξέρει ότι είσαι ο αδερφός του!» ή «Κοίτα πώς κουνάει τα ποδαράκια του όταν σε βλέπει, ανυπομονεί να μεγαλώσει λίγο για να αρχίσετε να παίζετε παρέα!»
Χρησιμοποιούμε θετικές λέξεις
Χρησιμοποιούμε θετικούς όρους για να διδάξουμε υπομονετικά στο μεγαλύτερο παιδί μας πώς να αγγίζει και να παίζει με το μωρό. Αποφεύγουμε όσο γίνεται τη χρήση του «όχι» και το αντικαθιστούμε με θετικές οδηγίες. Για παράδειγμα, αντί να πούμε, «Όχι! Μην αγγίζεις τα μάτια του μωρού!», μπορούμε να πούμε: «Τα μάτια του αδερφού σου είναι ευαίσθητα, καλύτερα να τον χαϊδέψεις στο χεράκι».
Γενικά αποφεύγουμε όσο μπορούμε να αποτρέπουμε και να φωνάζουμε στο μεγαλύτερο παιδί μας. Εάν κάποια συμπεριφορά μας βάζει σε κατάσταση alarm, αντί να φωνάξουμε, μπορούμε ήρεμα να σηκώσουμε το μωρό αγκαλιά, να αποσπάσουμε με κάτι την προσοχή του μεγαλύτερου παιδιού και να συνεχίσουμε!